Tất cả các loài Khỉ tại Châu Âu,Châu Á và Châu Phi đều thuá»™c họ Cercopithecidae  nằm trong  Bá»™ Linh trưởng Primates . Đặc Ä‘iểm đặc trÆ°ng của các loài này bao gồm : Chân sau dài hÆ¡n chân trÆ°á»›c ; Ä‘uôi không có khả năng cầm nắm , mÅ©i và hàm hẹp. Dá»±a vào các đặc Ä‘iểm giải phẫu mà má»—i loài khỉ lại có các chế Ä‘á»™ ăn khác nhau . Họ khỉ được chia thành 2 phân họ : Phân họ Cercopithecinae gồm các loài Khỉ có túi má lá»›n ,hàm dài ,răng khỏe và dạ dày Ä‘Æ¡n giản .Đây là nhóm linh trưởng ăn tạp , hoạt Ä‘á»™ng cả dÆ°á»›i mặt đất lẫn trên cây . Và phân họ thứ hai là phân họ Colobinae gồm các loài Voọc và Chà Vá ăn lá , chúng có răng yếu và dạ dày kết túi ,nhóm này hoạt Ä‘á»™ng phần lá»›n trên cây và thức ăn chủ yếu là các loại lá, quả , chồi cây.
   Trên thế giá»›i có 81 loài khỉ. Việt Nam có 15 loài họ Khỉ . Trong số Ä‘ó có 4 loài là Linh trưởng đặc hữu Việt Nam,không thể tìm thấy ở bất cứ nÆ¡i nào khác trên hành tinh .
    Đó là : Voọc Cát Bà  ( Trachypithecus policephalus ), Voọc Mông trắng ( Trachypithecus Delacouri ) , Voọc MÅ©i hếch ( Rhinopithecus avunculus ) và Chà Vá chân xám ( Pygathrix cinerea ).
          
           Nào chúng ta cùng nhau tìm hiểu về các loài Voọc và Chà Vá ở Việt Nam các bạn nhé !

Tên khoa học : Trachypithecus francoisi poliocephalus ( Trouesart,1911 )    - Tên tiếng Anh : Golden-Headed Langur
Các tên khác : Khỉ Ä‘en,Voọc đầu trắng, Càng Ä‘en đầu trắng ( Việt )
Họ Khỉ : Cecropithecidae     -     Bá»™ Linh trưởng : Primates
Đặc điểm nhận dạng :
   Voọc Cát Bà là loài đặc hữu chỉ có tại Việt Nam . Loài Voọc này có thân màu Ä‘en, phân biệt vá»›i các loài voọc khác nhờ vào màu lông ở đầu và vai màu trắng vàng . Chỏm lông trên đỉnh đầu thường tạo thành mào nhọn ,vá»›i gốc lông màu vàng nhạt , mút lông phá»›t xám . Đuôi dài, thon, dày lông màu Ä‘en. Con non má»›i sinh có lông màu vàng nhạt . Vùng da mặt ngăm Ä‘en và không có lông .
   Voọc Cát Bà có chiều dài đầu và thân 47 - 56 cm . Đuôi dài 66 - 77 cm . Cân nặng 65 - 76 kg.
Tập tính - sinh thái :
   Voọc Cát Bà sống thành bầy Ä‘àn khoảng 5 - 15 con .Sinh sản quanh năm ,nhÆ°ng tập trung chủ yếu vào tháng 4 đến tháng 10.Má»—i lứa đẻ 1 con .
   Sinh cảnh sống của chúng là những rừng cây gá»—, những mỏm núi Ä‘á vôi thuá»™c quần đảo Cát Bà.Chúng leo trèo tốt , thường chạy nhảy Ä‘ùa nghịch trên các mỏm Ä‘á ven biển vào chiều tà . Đêm chúng ngủ ngay trên vách Ä‘á vào mùa nóng,và ngủ trong hang Ä‘á vào mùa lạnh.
   Voọc Cát Bà kiếm ăn ngày hai buổi vào sáng và chiều, trÆ°a nghỉ trên cây . Thức ăn chủ yếu của chúng là chồi non và má»™t số loại quả
Phân bố :
   - Thế giá»›i : Là loài đặc hữu nên chỉ có duy nhất ở Việt Nam
   - Việt Nam : Hải Phòng ( Đảo Cát Bà )
Tình trạng bảo tồn :
   - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng nguy cấp : EN
   - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng cá»±c kỳ nguy cấp : CR A1c,d C1+2b

2. Voọc Bạc

Tên khoa học : Trachypithecus cristatus ( Raffles,1821 )    - Tên tiếng Anh : Silvered Langur
Các tên khác :Voọc mào ( Việt )
Họ Khỉ : Cecropithecidae     -     Bá»™ Linh trưởng : Primates
Đặc điểm nhận dạng :
   Voọc Bạc có thân hình thon nhỏ , lông trên đỉnh đầu có màu tối xám. Khuôn mặt màu xanh xám Ä‘en và có chòm râu dài màu trắng nhờ . Chiếc mào trên đầu gần nhÆ° nhọn. Thân chuyển từ màu xám tá»›i màu Ä‘en vá»›i các chóp lông màu xám hay vàng nhẹ , tạo nên nhÆ° ánh bạc .Bụng màu xám nhật . Chân tay dài . Đuôi dài. Phần dÆ°á»›i Ä‘uôi có màu hÆ¡i vàng nhật . Con non má»›i sinh có màu da cam và chuyển thành màu xám khi 3-4 tháng tuổi.
    Voọc Bạc có chiều dài đầu và thân 49 - 57 cm . Chiều dài Ä‘uôi 72 - 84 cm . Trọng lượng 5-7 kg.
Tập tính - sinh thái :
   Voọc Bạc sống theo nhóm gia Ä‘ình gồm từ 10 - 40 cá thể . Trong Ä‘àn có má»™t con Ä‘á»±c dẫn đầu . Chúng hoạt Ä‘á»™ng chủ yếu vào ban ngày . Leo trèo rất giỏi và sống ở trên cây . Chúng di chuyển bằng cách nhảy từ ngọn cây này sang ngọn cây kia , sức bật của chúng rất xa, có thể nhảy xa trong khoảng cách 5 m.
   Sinh cảnh sống của chúng là các cánh rừng nguyên sinh, thứ sinh, ven biển, bìa rừng dọc theo các con sông.
   Voọc Bạc không ăn Ä‘á»™ng vật , thức ăn của chúng chủ yếu là lá, chồi cây và quả
Phân bố :
   - Thế giá»›i : Lào, Campuchia, Thái Lan , Malaixia , InÄ‘ônêxia
   - Việt Nam : Gia Lai , Kon Tum, Đắk Lắk, Đắk Nông, Phú Yên, Nha Trang, Lâm Đồng, Đồng Nai, Kiên Giang,Tây Ninh.
Tình trạng bảo tồn :
   - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng ít nguy cấp : LR
   - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng sẽ nguy cấp : VU A1c,d

3. Voọc Xám

Tên khoa học : Trachypithecus phayrei ( Blyth,1847 )    - Tên tiếng Anh : Phayre's Langur
Các tên khác : Càng cả, Voọc tro ( Việt ), Con gian ( Mường ),Tô cả,Tu khờ lá ( Thái ), Nhăng, Nhăn ý ( H'Mông ),
Họ Khỉ : Cecropithecidae     -     Bá»™ Linh trưởng : Primates
Đặc điểm nhận dạng :
   Voọc Xám là loài mà màu sắc bá»™ lông giữa các cá thể trong Ä‘àn khá khác nhau, từ màu đỏ của gỉ sắt, màu xám hoặc xám nâu sẫm, nhÆ°ng giống nhau ở màu lông đầu và Ä‘uôi. Nhìn gần , có thể thấy rõ các vòng lông màu xanh nhạt xung quanh hai mắt . Thường có những mảng lông màu trắng nổi bật trên môi . Túm lông dài trên đỉnh đầu mọc theo hÆ°á»›ng vuốt ngược ra sau. Lông ở vùng lÆ°ng thẫm hÆ¡n ở vùng bụng . Bên hông có các lông dài, đầu lông có ánh bạc . Đuôi dài hÆ¡n thân , lông Ä‘uôi rất dài . Chân tay có màu Ä‘en,phần trên cánh tay,chân và Ä‘uôi có màu xám bạc . Con non có màu vàng nhạt khi má»›i chào đời
    Chiều dài đầu và thân của Voọc Xám từ 49 - 57 cm . Chiều dài Ä‘uôi 72 - 84 cm . Cân nặng khoảng 5 - 9,5 kg.
Tập tính - sinh thái :
  Voọc Xám là loài khá nhút nhát . Chúng sống thành từng nhóm từ 3 - 30 cá thể . Sinh sản quanh năm, Voọc cái chá»­a khoảng tháng 3 - tháng 7. Má»—i lứa đẻ má»™t con
  Voọc Xám sinh sống ở những vùng rừng cây cao trên núi Ä‘á vôi, rừng thường xanh . Hoạt Ä‘á»™ng vào ban ngày . Cuá»™c sống leo trèo trên cây . Chúng thường ngủ trên các vách Ä‘á tai mèo dá»±ng đứng, hoăc trên các gốc cây mọc ở vách núi treo leo . Mùa Ä‘ông chúng trú ẩn, ủ ấm trong các hang Ä‘á .
  Thức ăn của chúng là chồi lá non và quả cây rừng , không ăn Ä‘á»™ng vật.
Phân bố :
   - Thế giá»›i : Mianma, Nam Trung Quốc, Bắc Lào, Campuchia, Thái Lan
   - Việt Nam : Lai Châu, Hà Tây, Hòa Bình, Thanh Hóa, Ninh Bình, Nghệ An, Hà TÄ©nh, Quảng Bình.
Tình trạng bảo tồn :
   - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng thiếu số liệu : DD
   - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng sẽ nguy cấp : VU A1c,d

4. Voọc Mũi Hếch

Tên khoa học : Rhinopithecus avunculus ( Blyth,1863 )    - Tên tiếng Anh : Tonkin Snub-Nosed Monkey
Các tên khác : Voọc ( hay Veec ) bông lau ( Việt ) , Cà dác, Mò piàn ( Tày ) , Mô chèn ( Dao ), Mò piàn ( Thái ).
Họ Khỉ : Cecropithecidae     -     Bá»™ Linh trưởng : Primates
Đặc điểm nhận dạng :
   Voọc  MÅ©i Hếch là loài lá»›n nhất  trong họ Phụ Voọc . Bá»™ lông màu nâu Ä‘en. Lông trên đầu và quanh mặt màu trắng nhạt . Không có mào lông trên đỉnh đầu . Vùng bụng ,mắt,chi trÆ°á»›c và chi sau có màu trắng nhờ , mảng lông trắng này kéo trùm ra phía ngoài khuá»·u tay . Đuôi dài hÆ¡n thân, lông xù . Lá»— mÅ©i hình hạt nhót,chóp mÅ©i hếch lên trên . Vòng tròn quanh mắt màu trắng tuyết . Chùm lông trên tai và trán cÅ©ng có màu trắng . Miệng màu hồng .Con non má»›i đẻ có màu vàng nhạt.
   Chiều dài đầu và thân của Voọc  MÅ©i Hếch  là 52 - 62 cm . Chiều dài Ä‘uôi 58 - 88 cm.
Tập tính - sinh thái :
   Voọc  MÅ©i Hếch sống theo Ä‘àn, má»—i Ä‘àn từ 7 - 20 cá thể .Đầu Ä‘àn là má»™t con Ä‘á»±c to khỏe có nhiệm vụ quản lý và báo Ä‘á»™ng cho cả Ä‘àn khi gặp nguy hiểm.
   Là loài khá nhút nhát nên Voọc  MÅ©i Hếch  thường xuyên sống trên các tầng cây cao, di chuyển bằng tứ chi dọc theo các cành cây lá»›n ở tầng cao trung bình . Leo trèo giỏi, có thể nhảy từ cây này sang cây kia cách xa nhau 6-7m . Chúng ngủ trên cành cây.
   Sinh cảnh sống của Voọc  MÅ©i Hếch là rừng gá»— cao trên đỉnh núi đất, dÆ°á»›i thung lÅ©ng, và trên núi Ä‘á..
   Mùa sinh sản của Voọc  MÅ©i Hếch vào khoảng tháng 10 - 12 . Từ tháng 3-6 thường thấy con cái mang con non trÆ°á»›c ngá»±c .
   Thức ăn chủ yếu của chúng là má»™t số loại quả , lá non và hạt .
Phân bố :
   - Thế giá»›i : Là loài đặc hữu nên chỉ có duy nhất tại Việt Nam
   - Việt Nam : Tuyên Quang, Bắc Kạn, Yên Bái, Thái Nguyên , Quảng Bình.
Tình trạng bảo tồn :
   - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng cá»±c kỳ nguy cấp : CR
   - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng cá»±c kỳ nguy cấp : CR B 2a,b,c C1

5. Voọc Đen Má Trắng

Tên khoa học : Trachypithecus francoisi francoisi ( De Pousargues ,1898 )    - Tên tiếng Anh : Francois' Langur
Các tên khác : Càng Ä‘en, Vượn dài Ä‘uôi, Voọc Ä‘en Ä‘uôi dài ( Việt ) , Tu càng ( Tày )
Họ Khỉ : Cecropithecidae     -     Bá»™ Linh trưởng : Primates
Đặc điểm nhận dạng :
   Voọc Đen Má Trắng có bá»™ lông dày màu Ä‘en tuyền. Đầu có mào lông Ä‘en . Có vệt lông màu trắng chạy từ khóe miệng đến tai . Khuôn mặt tối , không có lông , lằn gồ trên trán rất nổi bật , liền vá»›i lông mày nổi lên . Đuôi rất dài màu Ä‘en. Con non có màu vàng cam.
   Chiều dài đầu và thân của Voọc Đen Má Trắng là 47 -56 cm . Chiều dài Ä‘uôi 66 - 77 cm . Trọng lượng khoảng 5-7 kg
Tập tính - sinh thái :
    Voọc Đen Má Trắng sống thành Ä‘àn từ 5 - 20 con . Chúng chỉ sống ở rừng trên núi Ä‘á vôi. Mùa nóng chúng ngủ trên các vách Ä‘á ,mùa lạnh chúng nhủ trong các hỏm Ä‘á trên các vách cao dá»±ng đứng .Vân Ä‘á»™ng nhanh nhẹn , leo trèo giỏi. Mùa sinh sản của Voọc Đen Má Trắng từ tháng 3 -7 , má»—i năm đẻ má»™t lứa , má»—i lứa đẻ má»™t con.
    Voọc Đen Má Trắng kiếm ăn ngày hai buổi, trÆ°a nghỉ . Thức ăn của chúng chủ yếu là chồi lá non , ít thấy ăn quả và hạt , tuyệt đối không ăn Ä‘á»™ng vật.
Phân bố :
   - Thế giá»›i : Trung Quốc
   - Việt Nam : Các tỉnh Hà Giang, Cao Bằng, Tuyên Quang, Bắc Kạn, Lạng SÆ¡n
Tình trạng bảo tồn :
   - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng sẽ nguy cấp : VU
   - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng nguy cấp : EN A1c,d C2a

6. Voọc Hà TÄ©nh

Tên khoa học : Trachypithecus laotum hatinhensis ( Dao , 1970 )    - Tên tiếng Anh : Hatinh Langur
Các tên khác : Voọc gáy trắng, Càng Ä‘en gáy trắng ,Voọc Ä‘en Hà TÄ©nh , Voọc Ä‘en Ä‘uôi dài  ( Việt ) , Khủng ( Rục , Sếch )
Họ Khỉ : Cecropithecidae     -     Bá»™ Linh trưởng : Primates
Đặc điểm nhận dạng :
   Voọc Hà TÄ©nh là Ä‘á»™ng vật đặc hữu được tìm thấy tại Việt Nam . Con trưởng thành có bá»™ lông dày , sợi lông dài mềm và màu Ä‘en . Bụng Ä‘en xám . Vùng háng và bện màu xám . Đỉnh đầu có mào lông Ä‘en . Có hai vạch trắng nhỏ Ä‘i từ góc mép qua má chạy lên phía trên vành tai và ra sau gáy .Đuôi dài hÆ¡n thân , thon đều,rậm lông và màu Ä‘en . Con non má»›i đẻ có màu vàng cam .
   Kích thÆ°á»›c Voọc Hà TÄ©nh : Chiều dài đầu và thân 52 - 62 cm . Chiều dài Ä‘uôi 58 - 88 cm . Trọng lượng 6,8 - 8.8 kg.
   * ( Voọc Ä‘en gáy trắng có 2 phân loài : Phân loài có bá»™ lông bóng láng vá»›i má»™t vệt trắng nhỏ chạy từ khóe miệng,vòng qua tai chạy ra sau gáy .Chỉ có ở Việt Nam . Có tên khoa học đầy đủ là T.l.hatinhensis . Phân loài này phân biệt vá»›i loài Voọc Lào vá»›i toàn bá»™ lông Ä‘en tuyền không có vạch trắng .Có tên khoa học là T.l.ebenus )
Tập tính - sinh thái :
   Voọc Hà TÄ©nh sống thành bầy Ä‘àn ,số lượng từ 5 - 18 cá thể trong Ä‘àn . Đầu Ä‘àn là má»™t con Ä‘á»±c ,con này Ä‘i riêng má»™t mình phía trÆ°á»›c khi Ä‘àn kiếm ăn và theo dõi Ä‘àn từ xa .
   Chúng hoạt Ä‘á»™ng chủ yếu vào ban ngày , leo trèo giỏi,chạy trên các cành cây rất nhanh, nhảy xa. Ban Ä‘êm chúng kiếm các hốc Ä‘á trên cao để ngủ . Mùa sinh sản từ tháng 2 -5 , thường thấy Voọc mẹ ôm con non từ tháng 6 - 11 . Má»—i năm đẻ 1 lứa , má»—i lứa đẻ 1 con
   Voọc Hà TÄ©nh không ăn Ä‘á»™ng vật , thức ăn của chúng gồm chồi lá non và quả cây rừng.
   Sinh cảnh sống của Voọc Hà TÄ©nh là các khu rừng cây gá»— trên núi Ä‘á vôi .
Phân bố :
   - Thế giá»›i : Là loài đặc hữu nên chỉ có duy nhất ở Việt Nam
   - Việt Nam : Các tỉnh Thanh Hóa , Nghệ An , Hà TÄ©nh , Quảng Bình .
Tình trạng bảo tồn :
   - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng nguy cấp :  EN
   - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng nguy cấp : EN A1c,d

7. Voọc Mông Trắng

Tên khoa học : Trachypithecus delacouri ( Osgood ,1832 )    - Tên tiếng Anh : Delacour's Langur
Các tên khác : Voọc quần Ä‘ùi trắng , Càng Ä‘en mông trắng ( Việt ) , Tắc rá»™c ( Mường ) , Tay dáo ( Dao )
Họ Khỉ : Cecropithecidae     -     Bá»™ Linh trưởng : Primates
Đặc điểm nhận dạng :
   Voọc Mông Trắng là Ä‘á»™ng vật đặc hữu của Việt Nam .
   Bá»™ lông của chúng màu Ä‘en,dày ,rậm và thô. Đầu có  mào lông hình chóp Ä‘en . Đám lông trắng trên má rá»™ng ,vượt lên trên vành tai. Da mặt màu ngăm Ä‘en , không có lông , trên trán có má»™t gờ lồi gắn liền vá»›i gờ lông mày .Mắt  nâu Ä‘en .Lông vùng mông và Ä‘ùi trắng. Đuôi dài ,lông dày , bông , sợi lông mọc vuông góc vá»›i Ä‘uôi và có màu Ä‘en bóng láng . Con non có màu vàng cam
   Voọc Mông Trắng có chiều dài đầu và thân 47 - 56 cm . Chiều dài Ä‘uôi 66 - 77 cm . Trọng lượng  6 - 7 kg.
Tập tính - sinh thái :
   Voọc Mông Trắng sống theo bầy Ä‘àn, má»—i Ä‘àn từ 5 - 10 cá thể .
   Mùa sinh sản của Voọc Mông Trắng tập trung từ tháng 12 đến tháng 8 năm sau . Thời gian mang thai trung bình là 196 ngày . Má»—i năm đẻ 1 lứa , má»—i lứa đẻ 1 con.
   Voọc Mông Trắng hoạt Ä‘á»™ng ban ngày , sống chủ yếu trên cây . Mùa nóng ngủ trong các vách Ä‘á , mùa lạnh ngủ trong hang . Voọc Mông Trắng kiếm ăn ngày 2 buổi vào buổi sáng và buổi chiều,buổi trÆ°a nghỉ . Voọc Mông Trắng không ăn Ä‘á»™ng vật  , thức ăn chủ yếu của chúng là lá ,chồi non và má»™t số loại quả rừng .
Phân bố :
   - Thế giá»›i : Là loài đặc hữu nên chỉ có duy nhất ở Việt Nam
   - Việt Nam : Các tỉnh Yên Bái , Hòa Bình , Ninh Bình ,Thanh Hóa , Nghệ An , Hà TÄ©nh .
Tình trạng bảo tồn :
   - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng cá»±c kỳ nguy cấp : CR
   - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng cá»±c kỳ nguy cấp : CR A1c,d C1+2a

8. Chà vá chân nâu

Tên khoa học : Pygathrix nemaeus nemaeus ( Linnaeus , 1771 )    - Tên tiếng Anh : Red-Shanked Douc Langur
Các tên khác : Voọc vá chân nâu,Voọc ngÅ© sắc , Voọc vá, Giác hoàng ( Việt ), Doọc ( Thái ) , Muá»—m ( Rục ) , Dá»™c ( Mường ) , Voọc lình , Khỉ chú hính ( Tày ) .
Họ Khỉ : Cecropithecidae     -     Bá»™ Linh trưởng : Primates
Đặc điểm nhận dạng :
   Chà Vá Chân Nâu có thân hình thon gọn . Bá»™ lông  dày ,dài và mềm vá»›i nhiều màu . Đỉnh đầu và trán màu Ä‘en . Mặt vàng nâu , viền lông quanh mặt trắng mốc. Lông mặt dầy tạo thành Ä‘Ä©a mặt . Có râu cằm dài và lông tia trên má màu trắng. Cổ và ngá»±c màu hung đỏ từ rá»±c rỡ đến nhạt . LÆ°ng màu xám nhạt lấm tấn trắng . Lông ở 2 vai màu xám Ä‘en. Chân ,tay dài . Cánh tay từ khuá»·u đến mu bàn tay trắng xám . Đùi màu Ä‘en , ống chân chuyển màu từ hung đỏ đến nâu đỏ thẫm . Mu bàn chân và ngón màu Ä‘en . Đuôi thon dài , quanh gốc Ä‘uôi và Ä‘uôi màu trắng bẩn .
    Chiều dài đầu và thân của Chà Vá Chân Nâu  là 52 - 62 cm , chiều dài Ä‘uôi là 58 - 88 cm . Trọng lượng 7 - 13 kg
Tập tính - sinh thái :
   Chà Vá Chân Nâu sống thành bầy Ä‘àn  từ 5 - 30 cá thể . Chúng sinh sản quanh năm nhÆ°ng tập trung nhiều vào các tháng 5,6,7. Mang thai khoảng 165 ngày  . Má»—i năm đẻ 1 lứa , má»—i lứa đẻ 1 con .
   Chà Vá Chân Nâu thường xuyên sống trên các tầng cây cao và trung bình , leo trèo giỏi , hoạt Ä‘á»™ng thầm lặng không gây ồn ào nhÆ° các loài khỉ khác .Chúng hoạt Ä‘á»™ng chủ yếu vào hai buổi sáng và chiều . Ban Ä‘êm chủ ngủ  bằng cách nằm sấp , hai tay ôm lấy cành cây .
   Thức ăn chủ yếu của chúng là các loại lá rừng và chồi non, ngoài ra còn bổ xung thêm má»™t số loại quả và hạy cây.
Phân bố :
   - Thế giá»›i : Lào
   - Việt Nam : Thanh Hóa , Nghệ An , Hà TÄ©nh , Quảng Bình , Thừa Thiên- Huế , Quảng Nam, Đà Nẵng ,Gia Lai, Kon Tum , Đắk Lắk  , Lâm Đồng , Đồng Nai, Bình DÆ°Æ¡ng , Bình PhÆ°á»›c , Tây Ninh.
Tình trạng bảo tồn :
   - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng nguy cấp : EN
   - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng nguy cấp : EN A1a,c,d B2b

9. Chà vá chân xám

Tên khoa học : Pygathrix cỉnerea ( Tilo Nadler ,1997 )    - Tên tiếng Anh : Grey-Shanked Douc Langur
Các tên khác : Voọc vá chân xám, Khổ má»›i ( Việt )
Họ Khỉ : Cecropithecidae     -     Bá»™ Linh trưởng : Primates
Đặc điểm nhận dạng :
   Chà Vá Chân Xám sống theo Ä‘àn từ 10 - 15 cá thể .
   Chúng sở hữu Ä‘ôi chân dài . Lông từ đầu gối đến mắt cá có màu xám giống màu trên Ä‘ùi . Các ngón tay và ngón chân có màu Ä‘en . Thân màu xám và có sá»± trá»™n lẫn của các màu Ä‘en,trắng và xám . Cánh tay dài màu xám , nhÆ°ng Ä‘ôi khi có má»™t vài đốm  trắng trên cổ tay . Lông trên má ngắn và có màu trắng. Da mặt màu trắng kem . Đuôi dài ,trắng và có túm lông ở cuối . Vùng hạ bá»™ màu trắng . Con non màu xám đỏ ,Ä‘uôi trắng .
   Chiều dài đầu và thân 52 - 62 cm . Chiều dài Ä‘uôi 58 - 88 cm . Trọng lượng 7 -  12 kg
Tập tính - sinh thái :
   Chà Vá Chân Xám là loài khá nhút nhát ,thường xuyên sống trên các tán rừng có Ä‘á»™ cao lá»›n và trung bình . Di chuyển bằng tứ chi dọc theo các cành cây . Hoạt Ä‘á»™ng kiếm ăn vào buổi sáng .Ngủ Ä‘êm trên các cây gá»— lá»›n có tán rậm .
   Thức ăn của chúng là lá cây, cuống lá, chồi non và các loại quả rừng.
Phân bố :
   - Thế giá»›i : Là loài linh trưởng đặc hữu chỉ có ở Việt Nam
   - Việt Nam : Quảng Nam, Kon Tum , Bình Định .
Tình trạng bảo tồn :
   - Thế giá»›i :Sách đỏ IUCN phân hạng cá»±c kỳ nguy cấp : CR
   - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng cá»±c kỳ nguy cấp : CR A1c  B2b D

10. Chà vá chân Ä‘en

Tên khoa học : Pygathrix nigripes ( Milne-Edwards , 1871 )    - Tên tiếng Anh : Black-Shanked Douc Langur
Các tên khác : Voọc vá chân Ä‘en, Voọc vá Nam Bá»™ ( Việt ) , Dá»™c hoa ( Ba Na , Ê Äê )
Họ Khỉ : Cecropithecidae     -     Bá»™ Linh trưởng : Primates
Đặc điểm nhận dạng :
   Chà Vá Chân Đen có thân hình thon nhỏ . Bá»™ lông dày và mềm . LÆ°ng màu xám Ä‘en . Đầu trắng xám . Hai bên thái dÆ°Æ¡ng có viền lông màu nâu đỏ . Mặt nhiều lông dài từ trắng sáng đến xám,dầy tạo thành Ä‘Ä©a mặt . Da quanh mắt màu vàng cam. Trán và quanh miệng màu xanh lam nhạt . MÅ©i xám nâu. Vai màu xám Ä‘en. Cẳng tay màu xám trắng , không có khúc trắng trên cẳng tay . Từ móng đến mu bàn chân Ä‘en . Cẳng chân xanh Ä‘en đến Ä‘en xì . Vùng bẹn và Ä‘uôi trắng đục. Đuôi nhỏ thon, dài hÆ¡n thân màu trắng đục ,có mảng trắng hình tam giác ở gốc Ä‘uôi,có túm lông nhỏ .
   Chiều dài đầu và thân 52 - 68 cm . Chiều dài duôi 58 - 88 cm . Trọng lượng 8 - 11 kg
Tập tính - sinh thái :
   Chà Vá Chân Đen sống theo Ä‘àn từ 10 - 30 cá thể , cầm đầu Ä‘àn là má»™t con Ä‘á»±c  . Chúng khá nhút nhát và  sống ở vùng rừng kín thường xanh .
   Kiếm ăn vào buổi sáng và chiều . Đêm ngủ trên cây gá»— cao .
   Thức ăn của chúng gồm lá non và mầm cây
Phân bố :
   - Thế giá»›i : Campuchia
   - Việt Nam : Gia Lai, Kon Tum , Đắk Lắk  , Lâm Đồng , Đồng Nai, Bình DÆ°Æ¡ng , Bình PhÆ°á»›c , Tây Ninh, Đồng Nai
Tình trạng bảo tồn :
   - Thế giá»›i : Sách đỏ IUCN phân hạng nguy cấp : EN
   - Việt nam : Sách đỏ Việt Nam phân hạng nguy cấp : EN A1a,c,d B2b

Linh trưởng Việt Nam Ä‘ang đứng trÆ°á»›c nguy cÆ¡ tuyệt chủng má»™t phần do chúng mất dần sinh cảnh sống , má»™t số loài thá»±c vật là nguồn thức ăn yêu thich của chúng biến mất . NhÆ°ng nguyên nhân chính vẫn là nạn săn bắt của con người Ä‘ã đẩy số phận các loài linh trưởng Việt Nam đến bờ vá»±c tuyệt diệt . Chúng ta cần phải nâng cao ý thức bảo vệ rừng, bảo vệ các loài thú quí hiếm . Để Việt Nam luôn là má»™t đất nÆ°á»›c giàu tài nguyên thiên nhiên, giàu Ä‘a dạng sinh học trên Thế Giá»›i  các bạn nhé !